20 Mayıs Dünya Arı Günü: Sırada iklim değişikliğiyle mücadele var

Burçin Öztınaz/burcin.oztinaz@hurriyet.com.tr

Oluşturulma Tarihi: Mayıs 18, 2025 07:00

Arılar adaptasyon yeteneği güçlü, buzul çağını geçirmiş, meteor çarpmalarına, atmosferdeki zehirli gazlara direnmiş canlılar. Fakat doğada büyük işler yapan, insan hayatı için önemi olan, bu küçük ama güçlü canlılar değişen iklim koşulları, ot ve böcek zehirleri yüzünden tehlike altında.

Değişen mevsimler, bozulmuş bitki örtüsü arı kolonilerinin çevre koşullarına uyum sağlamasını zorlaştırıyor. Buzul çağına, meteor çarpmalarına direnen arılar iklim değişikliğine yeniliyor. Uzmanlar dünyada arı nüfusunun azalmasının insanlık açısından çok ciddi sorunlara sebep olacağını söylüyor ve hepimizi uyarıyor. Peki, biz ne yapabiliriz? Şehirde yaşayanlar olarak, balkonlarımızda, pencere önlerinde arıların polen ve nektar sağlayacağı çiçekler ekerek onlara bu mücadelelerinde destek olabiliriz.

İklim koşullarının arıların yaşam döngüsünde yol açtığı sonuçları uzmanlara sorduk.

‘SAYILARINDAKİ AZALMA GIDA GÜVENLİĞİ AÇISINDAN KÜRESEL ÖLÇEKTE BÜYÜK BİR RİSK OLUŞTURUR’

Prof. Dr. Aslı Özkırım, Hacettepe Üniversitesi Arı ve Arı Ürünleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü, Avrupa Arıcılık Federasyonu Arı Sağlığı Bilim Kurulu Başkanı

◊ Arılar 100 milyon yıl öncesinden beri var. Adaptasyon yeteneği en güçlü olan canlılar. Buzul çağını geçirmiş, meteor çarpmalarına, atmosferdeki zehirli gazlara direnmişler.

◊ İklim değişikliği arıların yaşam alanında farklı zamanlarda uçuşa çıkmalarına, ısınmanın fazlalaşması sebebiyle soğuk iklim arılarının bulunduğu bölgenin ısınmasıyla aynı bölgede yaşayamamasına neden oluyor. Örneğin Kafkas arısı Karadeniz’de ve dağlarda yaşar, sıcağa gelemez ama küresel ısınmayla birlikte bu ırkın  tehdit altında olduğunu düşünüyoruz.

◊ Dünyada 20 bin tür arı var. Arıların sayısındaki azalma gıda güvenliği açısından küresel ölçekte büyük bir risk oluşturur.

◊ Arılar ekosistemden çekilirse tezgâhları dolduran meyve ve sebzelerin yüzde 75’inin döllenmesi mümkün olmaz.

◊ Şehirde yaşayanlar balkonlarındaki saksılara arıların polen ve nektar sağlayacağı çiçekler ekebilir, su kaynakları oluşturabilir. Bu sadece arılar için değil, diğer canlılar için de gerekli.

‘KOVANDA NE OLUYORSA YERKÜREDE DE AYNISI HEPİMİZİN BAŞINA GELİYOR’

Didem Mahsunlar, İklim Araştırmaları Derneği’nin yönetim kurulu üyesi, inovasyon ve sürdürülebilirlik danışmanı

◊ Arılar dayanışmanın ve direncin en iyi örneğini sergileyen canlı türü. Yaşamları boyunca sağladıkları tozlaşma yoluyla bir anlamda aldığımız nefesin devamına katkı sunuyorlar.

◊ Günümüzün yaygın şehirleşme ve tüketim odaklı yaşam biçimi tüm canlıları olumsuz etkiliyor. Kovanda ne oluyorsa yerkürede de aynısı hepimizin başına geliyor. Sıcaklık artışları, su miktar ve bulunurluk dengesi, yangın ve sel gibi afetlerin karşılaşılma sıklığı tüm canlıları etkiliyor. Arılar değişen mevsim ve bitki deseni nedeniyle beslenemiyor, yollarını kolay bulamıyor, su ve nektara erişemiyor.

◊ Tarımda zararlı mücadelesi için uygunsuz şekilde kullanılan bazı pestisitler, yani kullanılan yabani ot ve böcek zehirleri, diğer canlılar gibi arıları da etkiliyor, ölüm kadar ciddi sonuçların yanı sıra onları bugüne ekosistemin kilit taşı olarak getiren özelliklerinin bozulmasına yol açıyor.

‘HASTALIKLARA KARŞI SAVUNMALARI KIRILIYOR’

Prof. Dr. Levent Aydın, Bursa Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Öğretim Üyesi

◊ Arıların doğada çok önemli görevleri var, tozlaşmayı (polinasyon) sağlarlar. Hem bitki çeşitliliği hem de bitkisel üretimde kalite ve miktarı arttırırlar.

◊ Arı kolonilerinde yıllık yüzde 10’a kadar azalma önemsenmez, ancak son yıllarda iklim değişimi ve hastalıklar nedeniyle bazı yörelerimizde yüzde 60’a varan azalmalar görülebilmekte.

◊ İklim değişikliği, arıcılığı çokyönlü biçimde olumsuz etkiliyor. Ani sıcaklık, nem ve yağış değişimleri, arı kolonilerinin çevre koşullarına uyum sağlamasını zorlaştırıyor. Anaarının düzensiz yumurtlaması koloni devamlılığını tehdit ediyor. Değişen iklim, bağışıklık sistemini zayıflatıyor; hastalıklara karşı savunmalarını kırıyor. Kovan içi denge bozuluyor.